Aartsbisschop emeritus Desmond Mpilo Tutu is op 90-jarige leeftijd overleden.
Aartsbisschop Tutu verdiende het respect en de liefde van miljoenen Zuid-Afrikanen en de wereld. Hij heeft een vaste plaats in hun hart en geest gecreëerd en werd liefkozend bekend als “De Boog”.
Toen Zuid-Afrikanen op de ochtend van 7 april 2017 wakker werden om te protesteren tegen de afzetting van de gerespecteerde minister van Financiën Pravin Gordhan door toenmalig president Jacob Zuma, verliet aartsbisschop Tutu zijn Hermanus-bejaardentehuis om zich bij de protesten aan te sluiten.
Hij was toen 86 jaar oud en zijn gezondheid was broos. Maar protest zat hem in het bloed.
Volgens hem was geen enkele regering legitiem tenzij ze al haar mensen goed vertegenwoordigde.
Er zat nog steeds die scherpte in zijn woorden toen hij zei dat:
We zullen bidden voor de val van een regering die ons verkeerd voorstelt.
Deze woorden weerspiegelden zijn standpunt van ethische en morele integriteit en menselijke waardigheid. Het is op basis van deze principes dat hij dapper had gevochten tegen het systeem van apartheid en werd, zoals de Desmond Tutu Foundation terecht bevestigt,
een uitgesproken verdediger van de mensenrechten en voorvechter van de onderdrukten.
Maar aartsbisschop Tutu stopte zijn strijd voor mensenrechten niet toen de apartheid in 1994 formeel ten einde kwam. Hij bleef zich kritisch uitspreken tegen politici die hun macht misbruikten.
Hij voegde ook zijn gewicht toe aan verschillende oorzaken, waaronder HIV / AIDS, armoede, racisme, homofobie en transfobie.
Zijn strijd voor mensenrechten bleef niet beperkt tot Zuid-Afrika. Via zijn vredesstichting, die hij in 2015 oprichtte, breidde hij zijn visie uit voor een vreedzame wereld “waarin iedereen de menselijke waardigheid en onze onderlinge verbondenheid waardeert”.
Hij werd ook meedogenloos in zijn steun aan de Dalai Lama, die hij als zijn beste vriend beschouwde. Hij veroordeelde de Zuid-Afrikaanse regering voor het weigeren van de verbannen Tibetaanse spirituele leider van een visum om de “Desmond Tutu International Peace Lecture” in 2011 te houden.
Desmond Tutu’s vroege jaren
Aartsbisschop Tutu kwam uit een bescheiden begin. Geboren op 7 oktober 1931 in Klerksdorp, in de Noordwestelijke Provincie van Zuid-Afrika waar zijn vader, Zachariah, directeur was van een middelbare school. Zijn moeder, Aletha Matlare, was huishoudster.
Een van de invloedrijkste figuren in zijn jonge jaren was pater Trevor Huddleston, een felle campagnevoerder tegen apartheid. Hun vriendschap leidde ertoe dat de jonge Tutu werd geïntroduceerd in de Anglicaanse Kerk.
Na het voltooien van zijn opleiding had hij een korte periode als docent Engels en Geschiedenis aan de Madibane High School in Soweto; en vervolgens op Krugersdorp High School, ten westen van Johannesburg; waar zijn vader schoolhoofd was. Hier ontmoette hij zijn toekomstige vrouw, Nomalizo Leah Shenxane.
Het is interessant dat hij instemde met een rooms-katholieke huwelijksceremonie, hoewel hij anglicaans was. Deze oecumenische daad in het zeer vroege stadium van zijn leven geeft ons een hint van zijn toewijding aan oecumenisch werk in latere jaren.
Hij stopte met lesgeven in de nasleep van de invoering van het inferieure “Bantoe-onderwijs” voor zwarte mensen in 1953. Onder de Bantu Education Act, 1953, was de opleiding van de inheemse Afrikaanse bevolking beperkt tot het produceren van een ongeschoolde beroepsbevolking.
In 1955 trad Tutu als subdiaken in dienst van de kerk. Hij trouwde in hetzelfde jaar. Hij schreef zich in 1958 in voor de theologische opleiding en werd na het voltooien van zijn studie in 1960 gewijd tot diaken van de Saint Mary’s Cathedral in Johannesburg en werd in 1975 de eerste zwarte decaan.
In 1962 ging hij naar Londen om verder theologisch onderwijs te volgen met financiering van de Wereldraad van Kerken. Hij behaalde een Master of Theology en na in verschillende parochies in Londen te hebben gediend, keerde hij in 1966 terug naar Zuid-Afrika om les te geven aan het Federal Theological Seminary in Alice, Oost-Kaap.
Een van de minder bekende feiten is dat hij een speciale interesse had in de studie van de islam. Hij had dit in zijn doctoraatsstudie willen nastreven, maar dit mocht niet zo zijn.
De activiteiten waar hij in de vroege jaren 1970 bij betrokken was, moesten de basis leggen voor zijn politieke strijd tegen apartheid. Deze omvatten lesgeven in Botswana, Lesotho en Swaziland en, daarna, een detachering naar Londen als associate director voor Afrika bij het Theological Education Fund, en zijn blootstelling aan zwarte theologie. Hij bezocht ook veel Afrikaanse landen in de vroege jaren 1970.
Uiteindelijk keerde hij terug naar Johannesburg als deken van Johannesburg en de rector van st. Mary’s Anglican Parish in 1976.
Desmond Tutu’s politieke activisme
Het was in St Mary’s dat Tutu voor het eerst de toenmalige apartheidspremier John Vorster confronteerde en hem in 1976 een brief schreef waarin hij de deplorabele staat waarin zwarte mensen moesten leven, veroordeelde.
Op 16 juni ging Soweto in vlammen op, toen zwarte middelbare scholieren protesteerden tegen het gedwongen gebruik van Afrikaans als onderwijsmiddel en werden neergemaaid door de apartheidspolitie.
Bisschop Tutu werd steeds dieper in de strijd geduwd. Hij hield een van zijn meest gepassioneerde en vurige oraties na de dood in detentie van de zwarte bewustzijnsleider, Steve Biko in 1977.
Zijn rol als algemeen secretaris van de Zuid-Afrikaanse Raad van Kerken, en later als rector van de St. Augustine’s Church in Orlando West in Soweto, zorgde ervoor dat hij een vurig criticus werd van de meest flagrante aspecten van apartheid. Dit omvatte de gedwongen verwijdering van zwarte mensen uit stedelijke gebieden die als witte gebieden werden beschouwd.
Hij werd een doelwit
Met zijn groeiende politieke activisme in de jaren 1980 werd de Arch een doelwit van het grootschalige slachtofferschap van de apartheidsregering en werd hij geconfronteerd met doodsbedreigingen en bommeldingen.
In maart 1980 werd zijn paspoort ingetrokken. Na veel internationale verontwaardiging en interventie kreeg hij twee jaar later een “beperkt reisdocument” om naar het buitenland te reizen.
Zijn werk werd wereldwijd erkend en hij kreeg in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede omdat hij een verenigende leider was in de campagne om het probleem van apartheid in Zuid-Afrika op te lossen.
Hij ontving meer onderscheidingen. In 1984 werd hij bisschop van Johannesburg en in 1986 aartsbisschop van Kaapstad.
In de daaropvolgende vier jaar voorafgaand aan de vrijlating van Nelson Mandela na 27 jaar gevangenisstraf, had de Arch zijn werk voor hem uitgesneden. Dit hield in dat er campagne werd gevoerd om internationale druk uit te oefenen op de apartheid door middel van sancties.
Jaren van de democratie
Na 1994 stond hij aan het hoofd van de Waarheids- en Verzoeningscommissie. Het primaire doel was om degenen die mensenrechtenschendingen pleegden – voor of tegen apartheid – de mogelijkheid te bieden om schoon schip te maken, juridische amnestie te bieden aan verdienstelijken en de daders in staat te stellen hun slachtoffers goed te maken.
Twee van de grootste momenten in zijn persoonlijke leven brachten zijn theologische blik buiten de grenzen van de Kerk. Een daarvan was toen zijn dochter Mpho verklaarde dat ze homoseksueel was en de kerk haar homohuwelijk weigerde. De Boog verkondigde:
Als God, zoals ze zeggen, homofoob is, zou ik die God niet aanbidden.
De tweede was toen hij zijn voorkeur uitsprak voor geassisteerde dood.
Zuid-Afrika is gezegend met zo’n dappere en moedige man als The Arch, die echt het idee van het land als een “regenboognatie” symboliseerde. Zuid-Afrika zal het verlies van de morele richting van deze “dappere soldaat van God” voor de komende generaties voelen. Hamba Kahle (ga goed) Boog.
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd door onze partners op Het gesprek — en werd met toestemming opnieuw uitgegeven door Good Good Good.
Headerfoto oorspronkelijk door Kristen Opalinski – genomen op de COP17 “We Have Faith: Act Now for Climate Justice” Rally op 27 november 2011 in Durban, Zuid-Afrika. De foto is beschikbaar gesteld via een (CC BY-SA 3.0) licentie – en werd bewerkt om breder te zijn.
→ Desmond Tutu’s beste citaten over onrecht, hoop, vreugde en vergeving
